
Takıntılar (obsesyonlar), kiÅŸiyi rahatsız eden, tekrarlayıcı ve zorlayıcı düÅŸünceler, duygu veya dürtülerdir. KiÅŸi çoÄŸunlukla obsesyonunun mantıksız olduÄŸunun farkındadır ancak yine de zihninden atmakta zorlanır. ÇoÄŸunlukla takıntılara kompülsiyon (zorlantı) dediÄŸimiz bazı davranışlar eÅŸlik eder. Kompülsiyonlar, kiÅŸinin takıntısından kaynaklanan sıkıntıyı gidermek için ona istinaden yaptığı veya yapmak zorunda hissettiÄŸi tekrarlayan davranışlar veya düÅŸüncelerdir. Bu nedenle hastalık obsesif-kompülsif bozukluk olarak tanınır.
En çok rastlanan obsesyon bulaÅŸma (herhangi bir hastalık veya tiksinilen bir nesneye temas vb) ve bundan dolayı ortaya çıkan temizlenme kompülsiyonudur.
Aşırı el yıkama bazen derinin tamamen tahrip olmasına dahi yol açabilir; kiÅŸi günün büyük bir kısmını yıkanarak veya bulaÅŸma korkusuyla dışarı çıkmayıp kendini izole ederek evde geçirebilir. Sıklıkla rastlanılan bir diÄŸer takıntı ÅŸüphe (ocak açık mı?, kapı kilitli mi?, her ÅŸey yerli yerinde mi? hata yaptım mı?) dir. Bu ÅŸüpheler ise kontrol kompülsiyonuyla beraberdir. ÖrneÄŸin kapının kilitli olup olmadığını kontrol etmek için defalarca eve geri dönülebilir, ışığın açık kalıp kalmadığını kontrol için defalarca yataktan kalkılabilir veya verilen bir iÅŸi hatasız yapıp yapmadığından emin olmak adına aynı yazı yüzlerce kez kontrol edilebilir, bazı sözlerin söylendiÄŸinden emin olana kadar defalarca tekrar edilebilir. Bunların dışında birçok obsesyon olabilir, örneÄŸin cinsel, dini takıntılar (günahkar mıyım, deÄŸil miyim?), kötülük veya kötü bir ÅŸey yapacağından korkma takıntısı, kontrolü kaybedebileceÄŸinden korkma, her ÅŸeyin yerli yerinde ve düzgün(simetrik) olması takıntıları da klinikte sık görülen takıntılardandır. Åžunu mutlaka söylemek gerekir ki her takıntı hastalık deÄŸildir. Günlük hayatında ‘masumane’ takıntıları olan ve bunları senelerdir sürdüren birçok insan vardır. Ayrıca titizlik, tertiplilik, kontrolcülük, kuralcılık gibi bir takım kiÅŸilik özellikleri birçok zaman insana faydalı olabilen ve hayatını daha kaliteli ve baÅŸarılı yaÅŸamasına neden olan özelliklerdir. Ancak kiÅŸi takıntıları nedeniyle günlük hayatında, iÅŸyerinde ve sosyal çevresinde birtakım sorunlar yaÅŸamaya baÅŸlıyorsa, bu takıntılar hayatının önemli bir kısmında karşısına zorluk olarak çıkıyor ve önemli zamanını almaya baÅŸlıyorsa o zaman tedavi gerektirir bir durum var denilebilir. ÖrneÄŸin takıntılı kiÅŸi kapıyı kontrol edeyim derken her sabah iÅŸyeri servisini kaçırmaya baÅŸladıysa veya temizlik için banyoda geçirdiÄŸi vakit normal sınırların ötesine geçtiyse (örneÄŸin her seferinde yarım saatten fazla banyoda kalıyorsa...) veya hayatını bu takıntıların gereklerini yerine getirmek üzere düzenlemeye baÅŸladıysa (örneÄŸin kapı kollarını tutmak için eldiven taşımak,baÅŸkasının oturduÄŸu koltuÄŸa oturmamak için ÅŸilte bulundurmak vb..) hastalık aÅŸamasına gelmiÅŸ demektir ve tedavisi gerekir.
Obsesif-Kompulsif BozukluÄŸun belirtileri;
-
Pislik veya mikrop bulaşmasından korkma
-
Başkasına zarar vermekten korkma
-
Hata yapmaktan korkma
-
Rezil olmaktan veya sosyal açıdan kabul edilemez bir ÅŸekilde davranmaktan korkma
-
Åžeytanca veya günahkar düÅŸünmekten korkma
-
Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı
-
Aşırı kuÅŸku ve sürekli güvence ihtiyacı
-
Tekrar tekrar yıkanma, duş alma veya ellerini yıkama
-
El sıkışmayı veya kapı tokmağına dokunmayı reddetme
-
Kilit, ocak gibi ÅŸeyleri sürekli kontrol etme
-
Rutin iÅŸleri yaparken içinden veya yüksek sesle sürekli sayı sayma
-
Sürekli bir ÅŸeyleri belli bir biçimde düzenleme
-
Belirli bir sıraya göre yemek yeme
-
Genellikle rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düÅŸüncelere takılıp kalma
-
Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
-
İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı
-
DeÄŸeri olmayan ÅŸeyleri toplama veya biriktirme
TEDAVİ
Davranışlardaki ve düÅŸüncelerdeki bozulmanın nedeni ortaya konulur, kiÅŸiye özel sebepler belirlenir, nerelerden kaynaklandığı netleÅŸtirilir, kiÅŸiye özel bir tedavi planı hazırlanır ve uygulanır.