Çocuklarda kuvvetli bir endiÅŸe nedeniyle okula gitmek istememe ve gitmeme durumu; okul reddi ya da okul fobisi olarak adlandırılmaktadır. Zihinsel, ruhsal ve sosyal yönden okula baÅŸlamaya hazır olan çoÄŸu çocukta, okulun ilk günlerinde aÄŸlama, okula gitmek istememe, anneden ayrılamama gibi davranışların görülmesi doÄŸal bir durumdur. Okula giden çocukların yaklaşık % 2-4’ünde okul fobisi görülmektedir. OrtaöÄŸretim çağında ki ergenlerde görülme sıklığı daha azalmakta, ancak bu dönemde görülen okul fobisinin tedavisi güçleÅŸmektedir.
Okula yeni baÅŸlayan çocuk, küçük ve zayıf olduÄŸunun bilincindedir. Çevresinde olan olayların çoÄŸunda kendini yetersiz hisseder. Bu durum küçük çocuÄŸun genelde dış dünyadan korkmasına ve paniklemesine yol açar. Okul çağı ile dış dünyanın kapıları açılmaya baÅŸlar ve çocuk kendini ilk kez karşılaÅŸtığı ve bilmediÄŸi bir ortamda bulur.
​Çocuk aile içi güveni ve kurulu düzeni kaybedeceÄŸi endiÅŸesine kapılmış olur. Kimi çocuklarda ise okulun ilk günlerinde görülen bu durum uzar, okula gitmek istememe tepkilerine; ÅŸiddetli baÅŸ aÄŸrıları, ÅŸiddetli karın aÄŸrıları, mide bulantıları, renkte solukluk ve kilo kaybı eÅŸlik edebilir.
Okulun ilk günlerinde görülen bu korkunun kaynağı genelde anneden ayrılma kaygısıdır. Okula gittiÄŸi zaman anne-babasına bir ÅŸey olacağından, onların başına bir ÅŸey geleceÄŸinden, hastalanacaklarından, öleceklerinden korkmakta ya da çocuk, ebeveynlerinin kendisini terk edeceklerini düÅŸünmektedir. Bunun yanı sıra, çocuÄŸuna aşırı bağımlı olan anne-babalar da, çocuklarına okulda bir ÅŸey olacağı kaygısı yaÅŸarlar. Ebeveynin korku ve endiÅŸesi aynen çocuÄŸa yansır. Bu durum, çocuÄŸun bağımlı bir kiÅŸilik özelliÄŸi kazanmasına yol açabilir.
Ayrılma korkusunda, korkunun nedeni genellikle çocuk deÄŸil, annedir. Anne, bilinçaltında çocuÄŸun kendisinden ayrılıp, okula baÅŸlamasını istemez ve bunu çok dolaylı ve ince mesajlarla çocuÄŸa aktarır. Annenin çocuÄŸa, o okula baÅŸladığında kendisinin bütün gün onu bekleyeceÄŸini, bunu yaparken onu çok özleyeceÄŸini anlatması, çocukta anneyi yalnız bıraktığı için suçluluk duyguları oluÅŸmasına neden olabilir ve çocuk okula gitmek istemeyebilir.
Okul korkusu, okula yeni baÅŸlayan çocuklarda görüldüÄŸü gibi okula devam eden çocuklarda da görülebilir.Bazı çocuklar, zorlamalara dayanamayıp okula gitmek üzere yola çıksa da, yarı yoldan geri döner, ya da sınıftan çıkar eve gelir. Çocukta, neÅŸesizlik, uykuya dalmakta güçlük , iÅŸtah kesilmesi, ödevlere karşı ilgide azalma, baÅŸ ve karın aÄŸrıları, ateÅŸ görülebilir.O gün okula gitmeyeceÄŸini, öÄŸretmenden korktuÄŸunu ya da bir arkadaşının kendisini rahatsız ettiÄŸini söyleyebilir. Ancak bazen okula gitmeme davranışı, çocuÄŸun inatlaÅŸması nedeniyle geliÅŸtirdiÄŸi bir davranış olabilir. Bu durumda inatlaÅŸma nedenleri üzerinde durulmalıdır.
-
Bu çocukların çoÄŸu baÅŸarı kaygısı olan, uyumlu, aşırı onay bekleyen ,aileye bağımlı çocuklardır. Okulu sevmeye baÅŸladıklarında baÅŸarılı bir öÄŸrenci olabilirler.
-
Bu çocuklar genelde aile bireyleri olmadan diÄŸer kiÅŸilerle iletiÅŸim kurmakta zorlanırlar.
-
Okula giderken ağlama, hastalanma ya da okula gitmeyi istememe davranışları geliştirirler. Evde kalmasına izin verildiğinde bu davranışlar birdenbire kaybolur.
-
Okula gitmeme davranışı anne- babanın bilgisi dahilinde olur; okula gitmedikleri için suçluluk duymazlar. Okuldan kaçma ile karıştırılmamalıdır. Çocuklarda çalma, yalan, cinsel bozukluk ya da saldırgan davranışlar gibi davranış bozuklukları görülmez.
-
Enerji ve istek kaybı, alınganlık ve sinirli olma, iÅŸtahsızlık ve uykuda huzursuz olma, mide bulantısı, aÄŸlama, okula gitmeye direnme gibi belirtiler gözlenebilir.
-
​Okula gitmekten kaçınma davranışı; çocuk okul etkinliklerine karşı pasif, içe kapanık ve utangaç davranıyorsa, okulda ve evde daha çok nedensiz aÄŸlamaya, kavga etmeye ve dikkat çekmeye baÅŸladıysa, sık sık hasta olan bir çocuk olmadığı halde; baÅŸ veya karın aÄŸrısından ÅŸikayet ediyorsa, okul fobisiyle açıklanabilir.
Aileden kaynaklanan nedenler :
Bu fobinin, kaynağı genellikle anne ya da aileden ayrılma korkusudur. Çocuk duygusal baÄŸ kurduÄŸu kiÅŸiye bir ÅŸey olacağını düÅŸünür ve ondan ayrı kalma korkusu yaÅŸar. Okul fobisi olan çocukların yaÅŸamlarının daha önceki yıllarında anneleri tarafından aşırı özen içinde büyütüldükleri görülür. Ailelerin, sürekli olarak çocuklarının sevgilerini kazanma çabası içinde oldukları, tüm ihtiyaçlarını karşıladıkları ve onların hiçbir isteÄŸine set çekmedikleri, özellikle çocuklarının küçücük rahatsızlıklarıyla bile çok abartılı ilgilendikleri, psikolojik ve fiziksel olarak çocuklarına çok bağımlı oldukları gözlenmiÅŸtir (sembiyotik - ortak yaÅŸam iliÅŸkisi ). Hatta bu tip aileler çocuklarını arkadaÅŸlarının evine bile oyun oynamak için göndermekten kaçınırlar. Sonuçta çocukta ; ailem bile dış çevreden kaygılanıyorsa demek ki evin dışındaki yerler güvensiz yerlerdir fikri oluÅŸur. YaÅŸamın ilk yıllarında bu tür anne- çocuk iliÅŸkisi çocuÄŸun okula baÅŸladığı sırada önemli bir engel oluÅŸturur. Annelerin bu koruyucu ve kontrollü ortamından bir an olsun uzak kalmamış olan çocuÄŸun, yabancı bir çevrede ve tanımadıkları insanlarla birlikte günlerini geçirmesi, onu son derece huzursuz eder. BoÅŸanma, anne ya da babanın baÅŸka biri ile evlenmesi, maddi sorunlardan kaynaklanan stresli bir ev yaÅŸamı, çocuÄŸun yeni bir kardeÅŸinin doÄŸması, taşınma, hastalık, yakın birinin ölümü gibi bir stres faktörlerinin olması nedeniyle okul fobisi sonradan da oluÅŸabilmektedir.
​
Okula Bağlı Nedenler :
Uygun olmayan bir sınıf içi yerleÅŸtirme, özellikle de çocuÄŸun kendini güvende hissetmediÄŸi bir yere oturtulması; sesli okuma-sınıf önünde ders anlatma-beden eÄŸitimi gibi etkinliklerden korkup, gerçekleÅŸtirmede güçlük çekmesine raÄŸmen bunları yapması için zorlanması; okulda ya da okul yolunda fiziksel olarak tehdit edici bir yerin ya da birilerinin olması; karmaÅŸanın, ÅŸiddetin ve belirsizliÄŸin hüküm sürdüÄŸü olumsuz bir okul ortamı; çocuÄŸun okulda hırpalanmasına, alay edilmesine, reddedilmesine ve kavga etmesine yol açacak olumsuz yaÅŸantılar ve iletiÅŸim becerilerinde eksikliÄŸinin olması gibi nedenler fobi kaynağı olabilir.